Hejka!
Cóż, nie kryję się z tym ze to nie róże zawładnęły moim serduchem - jestem na wskroś irysowa. W związku z tym postanowiłam napuścić Was na irysy. Zaczniemy od rzeczy podstawowych ( bójcie się! ).
Umieszczamy irysy w systematyce botanicznej.
Irysy prawidłowo zwane kosaćcami, należą do rodziny kosaćcowatych i są tej rodziny ważnymi przedstawicielami ( dla stale powiększającego się grona irysoholików najważniejszymi ). Rodzina wchodzi wg obecnie obowiązującej systematyki APG III z 2009 roku w skład rzędu szparagowców ( Asparagles ) w gromadzie roślin jednoliściennych. Rodzina kosaćcowatych dzieli się na 7 podrodzin, nasze skarby znajdują się w grupie Iridoideae. Najbliższymi „krewniakami” irysów są podrodziny Moraea i Sisirinchum. Najważniejsza dla nas podrodzina to Iris, licząca 280 gatunków.
Cechy roślin z podrodziny Iris.
Rośliny posiadają kłącza bądź bulwy z których wyrastają pędy kwiatowe. Mają mieczowate liście ułożone w dwóch rzędach. Kwiaty są grzbieciste, obupłciowe, mają 6 płatków ( zewnętrzne płatki odgięte w dół lub poziome, wewnętrzne wzniesione tworzą kopułę) 3 pręciki i dolny słupek. U irysów bródkowych wzdłuż nerwu na płatku odgiętym w dół lub w poziomie znajduje się szczecinkowata bródka, u odmian bezbródkowych w tym miejscu występuje barwne znamię w postaci brązowego lub żółtawego paska. Owocem jest trójkomorowa, nasienna torebka. Kwitną od marca do lipca, niekiedy hodowlane odmiany powtarzają kwitnienie jesienią.
Przełomową datą w historii hodowli irysów był rok 1920. Wówczas założono AIS czyli American Iris Society.
To była decyzja brzemienna w skutki, zmieniła bowiem dotychczasowy sposób opisywania irysów a także przyczyniła się niezwykle do ich rozpropagowania. Hodowcy zwani hybrydyzerami ( to określenie lepiej opisuje pracę osób krzyżujących odmiany i uzyskujących nowe mieszańce ) udostępniali światu za pośrednictwem biuletynów wydawanych przez AIS metody jakimi doszli do uzyskania konkretnych siewek, dzielili się wiedzą dotyczącą upraw. Nowa systematyka wprowadzona przez towarzystwo zastąpiła w powszechnym "ogrodniczym"użyciu dotychczasowy system nazw łacińskich i jest dziś najczęściej używaną na świecie formą opisu kultywarów irysów. Zatem współczesne mieszańce opisujemy w języku angielskim, w tym jezyku najłatwiej nam się będzie porozumieć z innymi zainteresowanymi hodowlą irysów.
Irysy zostały podzielone na parę grup z których każda otrzymała skrót utworzony z pierwszych liter, którym posługujemy się przy oznaczaniu irysów. Zaczniemy od irysów bezbródkowych, sporadycznie rosnących przy różanych krzewach.
Irysy syberyjskie (SIB ) – popularne sybiraczki to mieszańce Sibircae i Chrysographes.
Irysy spuria (SPU )
Irysy japońskie ( JI ) – hodowlane odmiany Iris ensata
Irysy Luizjany ( LA ) – mieszańce gatunków z serii Hexagonae, przeważnie Iris giganticaerulea, Iris Iris fulva, Iris nelsonii
Irysy Wybrzeża Pacyfiku ( PCI ) zwane dawniej kalifornijskimi (CA ) – mieszańce z serii Californicae, przeważnie gatunków Iris innominata, Iris douglasiana.
Z hodowlą tych ostatnich jest u nas cienko, klimat nie za bardzo im pasi. Teraz przejdźmy do irysów wyposażonych w bródki. Co prawda marne ale zawsze.
Irysy Osnówkowe ( AR ) – mieszańce Iris Hexapogon, a w szczególności gatunków Iris Oncocyclus i Irys Pseudoregelia. W skład tej grupy wchodzą mieszańce z irysami bródkowymi, ale pod warunkiem że połowa genów ( „krwi” ) należy do irysów osnówkowatych.
Podgrupą są tzw. mieszańce osnówkowate (AB ) – to są irysy mające do połowy genów ( „krwi” ) irysów osnówkowatych, a znacznie większy udział materiału genetycznego irysów bródkowych.
Ta grupa irysów jest praktycznie nie do hodowania w naszych warunkach klimatycznych. Może jeszcze coś z podgrupy AB by się udało w cieplejszych rejonach kraju, ale po ostatnich zimach to zdaje się doszliśmy do przekonania że nie ma u nas czegoś takiego jak „cieplejszy region kraju”.
Pozdrówka
K.
P.S. Bardzo Was przepraszam bo nazwy łacińskie powinnam zapisać kursywą, ale coś nie mogę ich zaznaczyć - znaczy problemy techniczne mam, sorrky i upsss.